Één jaar nadat de e-boekendienst in Vlaanderen geïntroduceerd werd, bieden ondertussen 207, of 67%, van de Vlaamse bibliotheken, ook digitale boeken aan. Bij de lancering vorig jaar werden in twee weken tijd al meer dan 18.000 boeken uitgeleend. Eind 2020 waren dat er een goede 70.000 en na 1 jaar werking klokt men af op 376.268 ontleningen door 42.497 unieke lezers. Dat blijkt uit cijfers die Vlaams Parlementslid Loes Vandromme voor CD&V bij de minister van Cultuur opvroeg. ‘Anderzijds moeten we wel een serieuze kanttekening plaatsen bij het succes van deze dienstverlening,’ vult haar collega Karin Brouwers aan. ‘Er stelt zich toch een probleem rond de leenvergoedingen die auteurs krijgen bij het digitaal uitlenen van hun werken. Het huidige systeem is onduidelijk en helemaal niet transparant.’
Samen met Cultuurconnect lanceerde de Vlaamse Overheid één jaar geleden, half september 2020, een e-boekendienst. Voortaan hoef je je niet meer naar de bibliotheek te verplaatsen om een boek uit te lenen. Via het e-boekenplatform kan je boeken op vakantie of van thuis uit ontlenen en op je PC, tablet, e-reader of zelfs smartphone lezen. Tegelijkertijd kan je twee e-boeken uitlenen, twee e-boeken reserveren en elk e-boek maximaal zes weken houden. Na de uitleentermijn verdwijnt de titel vanzelf van je toestel, zo zijn boetes meteen ook verleden tijd.
Vlotte start
De nieuwe dienstverlening kende een goede start: 169 Vlaamse bibliotheken tekenden meteen in van bij de opstartfase, dat is meer dan de helft van alle Vlaamse bibliotheken. Ondertussen groeide het aantal deelnemende bibliotheken verder tot 207, zodat nu meer dan 2/3 van de bibliotheken in Vlaanderen deze service aanbieden.
Oost-Vlaanderen heeft het meeste ontleners: 11.055 lezers. In Antwerpen zijn dat er 9073, op de voet gevolgd door West-Vlaanderen met 9051 e-boekenlezers.
De Oost-Vlaamse lezers verslinden ook het meest e-boeken: in het voorbije jaar las men er 94.958 e-boeken. In Antwerpen waren dat 82.310 boeken en in West-Vlaanderen 81.301.
De collectie aan e-boeken breidt ook gestaag uit en bevat ondertussen 9679 titels waarvan 75% Nederlandstalige en 25% Engelstalige. Wekelijks wordt deze collectie bijgestuurd in functie van de vraag. Welke boeken aangekocht worden, wordt mee bepaald door de leners.
Verder uitbreiden en bijschaven
Op dit moment zet Cultuurconnect in op vlot leesbare fictie en non-fictie voor volwassenen, de nadruk ligt dus voornamelijk op thrillers en detectives, romantische literatuur, historische romans, streek- en familieromans, maar ook toegankelijke literaire romans.
‘Persoonlijk pleit ik er voor om nog meer de kaart van kinderen en jongeren te trekken’, zegt Loes Vandromme. De grootste groep e-lezers zijn nu tussen de 60 en 69 jaar. Maar ook veertigers en vijftigers zijn sterk vertegenwoordigd. Het aanbod voor kinderen en jongeren is ondertussen wel uitgebreid naar ruim 600 titels maar dit e-boekenproject kan ook een middel zijn om de banden tussen de scholen en de bibliotheken nog dichter aan te halen. De tijd dat een bibliotheek alleen maar een gebouw vol boeken was, ligt al lang achter ons. Een e-boekendienst met een aangepaste collectie voor kinderen en jongeren, zou het leesplezier van jongeren ook ten goede kunnen komen,’ vindt Loes Vandromme.
West-Vlaamse cijfers
Ook heel wat West-Vlaamse bibliotheken sprongen op de kar bij de start van deze nieuwe dienstverlening: ’37, of 63%, van alle West-Vlaamse bibliotheken zijn ondertussen aangesloten. Sommige van deze bibliotheken bedienen ook meerdere gemeenten,’ geeft Loes Vandromme mee.
De e-boekendienst in de bib van Oostende kent het grootste succes: 1.258 ontleners lazen het voorbije jaar samen 12.713 e-boeken, op de voet gevolgd door de bib van Brugge waar 1.232 unieke lezers samen 10.365 e-boeken lazen. Opvallend zijn ook de goede cijfers voor bibliotheken in landelijke gebieden zoals Ieper (378 gebruikers leenden 3327 e-boeken) en Poperinge (161 gebruikers leenden samen 2236 e-boeken).
Waardevolle dienstverlening maar geen transparant systeem voor auteurs
De e-boekendienst was een heel welgekomen alternatief voor mensen die hun verplaatsingen in coronatijden liefst zoveel mogelijk beperkten. Maar het aanbod zal uiteraard interessant blijven en is een extra manier om de leescultuur in Vlaanderen op te krikken.
‘Met deze dienstverlening komen we trouwens ook tegemoet aan lezers voor wie de fysieke afstand tot de bibliotheek nog vrij groot is. Zeker in landelijke gebieden is er niet altijd een bibliotheek of uitleenpost in de onmiddellijke buurt,’ vult Loes Vandromme aan.
Anderzijds stelt zich toch wel een serieus probleem rond de leenvergoedingen die auteurs krijgen bij het uitlenen van e-boeken. Karin Brouwers stelde daar recent nog een vraag om uitleg over aan de minister van Cultuur. ‘Één jaar na de lancering van het e-boekenproject is er nog altijd geen zicht op de opbouw van de betaalde vergoeding per digitale ontlening en het aandeel daarin voor de auteur. In de auteursafrekeningen voor 2020 die de auteurs ontvingen, ontbraken de nodige details om de vergoeding voor e-uitleningen juist te kunnen aflezen en controleren. Daar moet toch dringend aan gewerkt worden, want zonder auteurs, geen boeken!’ stelt Karin Brouwers.
