De Vlaamse regering zet alle zeilen bij om de krapte op de arbeidsmarkt tegen te gaan: ook in de begroting 2024 is er veel aandacht voor maatregelen om zoveel mogelijk mensen aan de slag te krijgen. In dit kader brengt cd&v nu arbeidsmatige activiteiten (ook vaak ‘arbeidszorg’ genoemd) onder de aandacht via een conceptnota. Arbeidsmatige activiteiten zijn onbetaalde activiteiten voor wie betaalde beroepsarbeid, met of zonder ondersteuning, op korte en middellange termijn nog niet of niet meer mogelijk is. ‘Het is een zeer goede methodiek om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en de zogenaamde beroepsinactieven de eerste stappen naar betaalde arbeid te laten zetten,’ zegt hoofdindiener Loes Vandromme. Het parlementslid pleit ervoor om de methodiek verder uit te breiden. ‘Binnen het huidige kader van arbeidsmatige activiteiten is er ruimte om de methodiek te finetunen en verder te doen groeien,’ vindt ze. In de conceptnota worden daartoe alvast een aantal voorstellen gedaan.
Arbeidsmatige activiteiten
Arbeidsmatige activiteiten zijn er voor mensen die omwille van een medische, mentale, psychische, psychiatrische, sociale of multi-problematiek niet, nog niet of niet meer op de betaalde arbeidsmarkt terecht kunnen. De nodige zorg op maat wordt dan gecombineerd met onbetaalde arbeid. ‘Deze maatregel vormt een goede opstap naar de arbeidsmarkt, maar is ook een (tijdelijk) veilig vangnet voor wie dat nodig heeft,’ weet Loes Vandromme. ‘In de praktijk worden arbeidsmatige activiteiten (AMA) in veel verschillende sectoren aangeboden: in maatwerkbedrijven, via begeleid werken, op zorgboerderijen, in het vrijwilligerswerk, in autonome arbeidszorginitiatieven, enzovoort. Ze vallen ook onder twee beleidsdomeinen: ‘welzijn’ en ‘werk’.
‘Dat is een troef, maar houdt ook een bedreiging in,’ vindt Loes Vandromme. ‘Arbeidsmatige activiteiten dreigen wat tussen twee stoelen te vallen. Nochtans heeft deze methodiek een enorm potentieel om mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt stappen richting werk te laten zetten. We zullen dit potentieel zeker nodig hebben om de beoogde 80% werkzaamheidsgraad te bereiken. Bovendien biedt arbeidszorg, naast de gekende financieel-economische voordelen ook een belangrijke sociale meerwaarde.’
‘Willen we de werkzaamheidsgraad naar 80% brengen, dan is arbeidszorg de perfecte methodiek om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt stappen naar betaald werk te laten zetten. Voor iedereen een job die bij hem of haar past.’
Loes Vandromme
Medewerkers en aanbieders
De meest recente cijfers over het aantal arbeidszorgmedewerkers dateren uit 2020. Toen ging het om 6343 actieve arbeidszorgmedewerkers, verspreid over 139 arbeidszorginitiatieven in Vlaanderen (cijfers uit 2020). Meer dan de helft van de arbeidszorgmedewerkers krijgt een ziekte- of werkloosheidsuitkering. Één vierde van hen ontvangt een inkomensvervangende tegemoetkoming en nog eens 13% een leefloon.
‘Bijna de helft van de medewerkers krijgt begeleiding omwille van een problematiek van psychische of psychiatrische aard. Maar velen onder hen kampen met verschillende problematieken’, weet Vandromme. ‘We hebben het hier dus over een heel kwetsbare doelgroep uit onze samenleving die zeer moeilijk toe te leiden is naar betaalde arbeid.’
Maar Vandromme ziet een grote meerwaarde en nog veel meer potentieel in de methodiek van arbeidszorg: ‘We mogen ons niet blind staren op de 6300 mensen die vandaag in arbeidszorg zitten,’ zegt het parlementslid. ‘Het potentieel is namelijk vele malen groter want arbeidszorg kan je zien als een zeer goede eerste stap richting werk voor een veelvoud aan niet beroepsactieven in Vlaanderen.’
Meerwaarde van arbeidszorg
‘Behalve het aspect van geld verdienen, biedt arbeid uiteraard ook een grote meerwaarde op andere vlakken,’ weet Loes Vandromme. ‘Dat geldt des te meer voor mensen voor wie het niet gemakkelijk is om zich een weg te banen doorheen de maatschappij. Ik verwijs naar de bijzonder interessante studie over de meerwaarde van arbeidszorg van het UCLL in opdracht van de POM West-Vlaanderen die eind vorig jaar werd voorgesteld. De studie wijst uit dat het sociaal contact, de structuur en de zinvolle dagbesteding die arbeidszorg biedt, de belangrijkste drijfveren voor arbeidszorgmedewerkers zijn. Arbeidszorg draagt dus bij aan het totale economische én aan het maatschappelijk verhaal,’ gaat Vandromme verder. ‘Het is een essentiële schakel in de opstap naar werk maar ook als een vangnet voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.’
Aanbevelingen
In een conceptnota doet cd&v daarom een aantal voorstellen om de methodiek van arbeidszorg verder uit te bouwen en te finetunen.
‘Vooreerst willen we de grote diversiteit aan arbeidsmatige activiteiten absoluut behouden,’ zegt hoofdindiener Loes Vandromme. ‘Zo blijven de kansen voor zoveel mogelijk mensen gehandhaafd. Ook de geografische spreiding van de verschillende initiatieven is een belangrijk element: zeker omwille van de veelal beperkte mobiliteit van de doelgroep. Anderzijds kunnen samenwerkingen tussen verschillende aanbieders nog extra kansen bieden om een grotere doorstroom te realiseren en om een zogenaamde ‘warme doorverwijzing’ van de arbeidszorgmedewerker te garanderen. Een regionale facilitator zoals STAM vzw (de koepelorganisatie van West-Vlaamse arbeidszorginitiatieven) zou deze samenwerking nog beter kunnen ondersteunen en processen kunnen stroomlijnen.’
Verder pleit Loes Vandromme ook voor meer wetenschappelijk onderzoek over het gebruik van gezondheidszorg en hulpverlening van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en kostenbesparing door activering . ‘De UCLL-studie bracht heel wat inzichten en is tot nu toe uniek in Vlaanderen. We kunnen op dit vlak nog veel leren, want het doel is en blijft: voor iedereen een job die bij hem of haar past,’ besluit Loes Vandromme.
Tot slot roept ze op om in de volgende bestuursperiode verder werk te maken van de hervorming en ontschotting in de wetgeving. Nu zitten arbeidsmatige activiteiten sterk versnipperd binnen de beleidsdomeinen werk en welzijn. Een verdere ontschotting van de wetgeving draagt bij tot de continuïteit van de begeleiding. ‘Dat betekent concreet dus ook dat de Vlaamse Regering verder op zoek zou moeten naar een aanvaardbaar subsidiesysteem,’ vindt Vandromme. ‘Op vandaag worden arbeidsmatige activiteiten binnen het domein ‘werk’ anders gefinancierd dan die binnen ‘zorg’. Een groeipad naar gelijkmatige financiering moet op termijn haalbaar zijn,’ besluit het parlementslid.
Hier vind je de link naar de volledige conceptnota.